Po povlačenju nekadašnjeg Panonskog jezera, čiji se jedan zaliv duboko zavlačio između planina Jastrepca i Pasjače, ostalo je između ovih planina njegovo zaravnjeno dno. Po takvom zemljištu — sastavljenom od vodoravnih slojeva gline, lapora i žućkaste ilovače — potekla je Toplica preko oko 600.000 godina. Izvire ispod Suvog rudišta, jednog od južnih vrhova Kopaonika. Ime je dobila po nizu toplih voda koje izbijaju iz dubine zemlje, gotovo svuda duž njenog toka od 136 kilometara. Toplica je najveća leva pritoka Južne Morave. Za reku Toplicu vezan je neobičan prirodni fenomen jedinstven u Evropi, izuzetno atraktivan za turiste.
Ulazeći u grad Prokuplje, reka najpre obilazi brdo Hisar gotovo u punom krugu, pa zatim teče sredinom grada. Na vrhu brda bio je srednjovekovni grad (prema predanju, grad Jug-Bogdana), pa je reka predstavljala jaku odbrambenu prepreku. I sada, na levoj obali, stoji kula sa koje se branila tvrđava. Prema legendi, postojao je i prokop, koji je spajao prečicom ovaj rečni luk, pa je i grad po njemu dobio ime Prokuplje. Istoričari, pak, tvrde da je ime gradu dato kad su ovamo 1386. godine donete mošti svetog Prokopija. Obilazeći Hisar, Toplica nije uspela da probije svoje korito u pravcu kojim je tekla, tako da skreće u obliku luka dužine oko 700 metara, praveći jedan izduženi polukrug. Reka tako skreće u potpuno suprotnom pravcu u kome je do tada tekla sa severoistoka od Kuršumlije, i nastavlja prema jugozapadu pa tako formira skoro paralelno korito, dužine 1 030 metara. Ako se ovaj deo toka Toplice posmatra sa brda Hisar, stiče se utisak da voda ide uzbrdo, što izgleda čudno i atraktivno za posmatrača. Ova prirodna pojava, koja se stručno zove epigenija ne postoji nigde drugde u Evropi. Naime, reka Toplica prolazeći kroz Prokuplje pravi dve epigenetske doline. Ovakve pojave se javljaju u prirodi kada se reka nenormalno useca u više zemljište od otpornijih stena i ako se u neposrednoj blizini nalazi niže zemljište sačinjeno od mekših stena. Naš poznati naučnik Jovan Cvijić je ovom prirodnom fenomenu dao ime, epigenija.
Reka dalje nastavlja svoj tok u pravcu severoistoka sve do prevoja između brda Malo Gube i Veliko Gube, polukružno skreće u pravcu juga još 2 310 metara, odakle nastavlja u pravcu istoka, prema svom ušću u Južnu Moravu. Reka Toplica obilazeći oko brda Hisar useca korito od oko 4 890 metara.
Postoje razne mogućnosti da se ova retka prirodna pojava valorizuje i prezentuje čime bi se upotpunila ukupna turistiška ponuda Toplice. Nažalost, upravo taj deo toka Toplice je gotovo nepristupačan, jer su obale zarasle u šiblje i korov. Turistički potencijali sadržani su i u činjenici da je Prokuplje na putu ka poznatim banjama Prolom, Lukovskoj i Kuršumlijskoj, kao i Đavoljoj varoši.
Opanak, Politika, belami.rs
