Još sa prilaznog puta, na brdašcetu iznad reke Resave, naziru se zidine manastirskog kompleksa. Podigao ga je despot Stefan Lazarević koji je prema biografima dugo tražio adekvatno mesto za svoju bogomolju. Mansija je u skladu sa težnjama ispoljavanim u srednjem veku, izgrađena na slabo pristupačnom mestu, lakom za eventualnu odbranu. Utvrđenje čine zidovi visoki 12m ojačani sa 11 kula, od kojih je najpoznatiji donžon – tzv. Despotova kula. Oko tvrđave se nekada nalazio rov preko koga je drveni most vodio do kapije.
Ulazimo unutar utvrđenja. Već prvi pogled mi je dovoljan da procenim da je manastirski kompleks očuvan i dobro održavan. Uređene zelene površine uokviruju prolaze do same crkve, nekadašnje manastirske trpezarije i konaka.
Resava je zadužbina despota Stefana Lazarevića podignuta u slavu Svete Trojice. Radovi su započeti 1407. i trajali su punih 11 godina. Sama manastirska crkva je izgrađena u Moravskom stilu od peščara. Iako tipom osnove pripada crkvama izgrađenim u pomenutom stilu od nje se bitno razlikuje nedostatkom živopisnih ukrasa na fasadi. Osnova građevine je pravougaonik sa upisanim krstom u kombinacijom sa tri konhe (trikonhos). Sastoji se iz dva odeljka: naosa i priprate, a nad naosom se uzdiže dvanaestostrana kupola. Uglovi crkve su obogaćeni sa još četiri manje kupole što je čini jednom od malog broja naših srednjevekovnih petokupolnih crkava.
Slikarstvo Manasije, je remek-delo samo po sebi. Od očuvanih fresaka najupečatljiviji je portret ktitora despota Stefana na zapadnom zidu i likovi svetih ratnika u pevnicama. Posle višegodišnjeg traženja i analiza, ispostavilo se da je despot bio sahranjen unutar crkve i njegov grob se i danas može videti u jugoistočnom uglu građevine.
Južno od crkve nekada se nalazila trpezarija od koje su danas prisutni samo ostaci. Dvospratno arhitektonsko rešenje moglo je da primi oko 300 osoba odjednom. U okviru trpezarije se godinama obavljala prepisivačka delatnost. Stefan Lazarević je od osnivanja manastira okupljao učene monahe i u okviru kompleksa nastaje Resavska škola – centar za prepisivanje knjiga i prevođenje rukopisa. Sam termin Resavska škola uticao je na pojavu žargonskog izraza vezanog za prepisivanje tj. falsifikovanje tuđih tekstova.
Manasija, tj. Resava je stradala u požaru u XV veku, ali je i u više navrata pretrpela oštećenja u turskom, odnosno Austro-ugarskom periodu. Kao posledica toga, više puta je i obnavljana. Od 1954. pretvorena je u ženski manastir i u tu svrhu je 1977. godine izgrađen konak.
Žurimo dalje jer nas čeka Resavska pećina. U nju je moguće ući isključivo sa vodičem u tačno predviđenim vremenskim intervalima. Kako to obično bude, nismo idealno prognozirali dolazak, ali to nije predstavljalo nerešiv problem. Ispred samog ulaza u pećinu postoji restoran u kome turisti uglavnom provode vreme pre početka ture. Pridružujemo im se dok čekamo da se oformi naša grupa. Za obilazak je potrebno oko 40 minuta, a u zimskom periodu godine moguće je ući, ali se posete unapred zakazuju.
Resavska pećina stara je oko 80 miliona godina. Istraživanjem pronađenog oruđa i oružja potvrđeno je da je pećina korišćena za stanovanje u praistoriji. Od 1972. otvorena je za turiste i zahvaljujući obnovama i uređivanju, slepi miševi su napustili njene prostore.
Skupljamo se i polako ulazimo u tamno, hladno prostranstvo sa temperaturom koja iznosi svega 7 stepeni. Obilazak obuhvata prolaze u dužini od oko 400 metara, duž betonskih staza u dva različita nivoa. Unutar pećine se nižu raznovrsne dvorane i galerije prirodno dekorisane stalaktitima i stalagmitima koje obično nazivaju „nakitom“. U zavisnosti od toga koji mineral sadrže, dekoracije variraju od bele i žute do crvene boje. Pojedine celine „nakita“ nose simpatična imena Deda i baba, Košnica i slično.
Resavska pećina, Turistička organizacija Srbije
Za završetak dana isplanirali smo posetu vodopadu Lisine, koji nosi naziv po kotlini, ali je poznat i kao Veliki Buk. Na približno 300m odatle, nalazi se izvor reke Veliko vrelo nekada poznate po vodenicama. Smešten je na 380m nadmorske visine. Zajedno sa izvorom reke Veliko vrelo je pod zaštitom države kao spomenik prirode „Vodopad Lisine“. Sa svojih 25m visine, vodopad je greškom smatran najvišim u zemlji dok nisu otkriveni vodopadi na Staroj planini. Zahvaljujući buci koju stvara prozvan je Buk. U neposrednoj blizini smešteno je nekoliko restorana sa uređenim baštama-terasama u kojima se može uživati uz šum vodopada. Vodeći specijalitet ovog kraja je pastrmka, ali svakako se može naći i dosta drugih delikatesa za one izbirljivije.
Lagano nastupa sumrak i nemamo izbora nego da krenemo nazad. Odlazimo uz umirujuće zvuke vodopada koji ne prestaje da nam šumi u ušima…
Vodopad Lisine, galerija slika
Tekst i foto: Katarina Hadži-Minić
