Ima li šta lepše ili išta teže nego pisati o srpskim svetinjama. Njihova lepota prevazilazi granice Evrope, njihova umetnost granice jedne epohe, njihova duhovnost i čuvenost, granice pravoslavlja.
Srpski manastiri i crkve pripadaju svetskoj kulturnoj baštini, inspiracija su najvećim srpskim piscima, pesnicima, slikarima, tema su hiljadama doktorskih radova širom sveta, predstavljaju sam vrh freskopisanja i prave su krune srednjovekovne arhitekture. U tim manastirima su osnovane i prve škole, prve bolnice, prve knjige su pisane, prva dela štampana, prve državne odluke donete. Onog trenutka kad je pokršten i evangelizovan ceo srpski narod, pokršten je i srpski jezik, tradicija i običaji. Manastiri će postati liturgijski i duhovni centar crkve, postaće stub kulture i obrazovanja,stožer identiteta jednog naroda, a kasnije borbe za slobodu naroda od Turaka.
Ono što predstavlja teži deo opisivanja manastira i crkava je redosled pisanja. Ako krenem od važnosti, ko je taj koji će proceniti koji manastir je bitniji i veći od drugog. Ko je taj ko će rangirati duhovnost manastira. Ni najveći istoričari umetnosti ne bi mogli porediti umetničku lepotu Belog anđela mileševskog sa dečanskom lozom Nemanjića, niti Starca dana pećkog sa studeničkim Hristom. Bilo bi besmisleno vrednovati manastire po brojnosti bratstva i diskutabilno bi bilo to činiti po istorijsko hronološkom redu.
Najbolnija i najteža stvar u vezi sa srpskim manastirima je u tome što veliki broj tih manastira se danas ne nalaze u matičnoj zemlji. Na sreću, mnogi od njih i danas pripadaju Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Manastiri u Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj pripadaju nama. Isti takav slučaj je i sa manastirima Kosova i Metohije, ali ostaje žal što je srpski Jerusalim, Sion srpskog naroda trenutno izolovan za većinu Srba. Jedina srpska institucija koja nije otišla sa Kosova i Metohije i koja na njemu čeka dan povratka matici je srpska crkva i njene najveće svetinje. Veći problem su srušeni srednjovekovni manastiri po Albaniji i oduzete crkve i manastiri kralja Milutina, cara Dušana i drugih srpskih vladara i velikana po Makedoniji.
Srpski manastiri i crkve se nalaze i u mnogim zemljama Evrope, ali i u ostatku sveta. Trudiću se da vam opišem zanimljive srpske pravoslavne bogomolje, ali i bogomolje drugih veroispovesti u Srbiji.
MANASTIRI I CRKVE: Uvod
