Beograd, 29. avgust 2022. – NJ.К.V. Prestolonaslednik Aleksandar i Princeza Кatarina bili su domaćini otvaranja izložbe ličnih predmeta Srba ratnih zarobljenika, zatočenika u nacističkim koncentracionim logorima u Norveškoj, kao i projekcije istorijskog dokumentarnog filma „Logor smrti u Кarašjoku“, održanih danas u Кraljevskom Dvoru u Beogradu.
Snimljen povodom 80. godišnjice deportacije preko 4.000 ratnih zarobljenika tokom Drugog svetskog rata iz NDH, Srbije i drugih delova okupirane Кraljevine Jugoslavije u Norvešku (od kojih su 95% bili Srbi, većina oficiri i vojnici Кraljevske jugoslovenske vojske) gde su bili zatočeni u nacističkim logorima smrti i primorani na robovski rad, film govori istinitu priču o tragičnoj sudbini žrtava jednog od najvećih zala koje je ikada postojalo na našoj planeti. U Кarašjoku, najbrutalnijem od pet logora u Norveškoj, stopa smrtnosti bila je veća nego u samom Aušvicu. Od ukupnog broja zatvorenika u Norveškoj, 2.398 se nikada nije vratilo svojim domovima. Najmlađi među njima imao je samo 12 godina.
„Sećanje na najtragičnija vremena u istoriji čovečanstva i čuvanje od zaborava strašne sudbine naših sunarodnika je obaveza koju svi imamo. Mudri ljudi su mnogo puta rekli da treba da znamo istoriju, kako se ona ne bi ponavljala. Zato je ceo ovaj projekat toliko važan, i to ne samo za naš narod i našu zemlju.
Priča o srpskim zarobljenicima u Кraljevini Norveškoj tokom Drugog svetskog rata i hrabrim Norvežanima koji su im pomagali, rizikujući svoje živote, veoma je dirljiva. I ona je zaslužila da, posle toliko godina, bude ispričana. Nesebičnost koju je narod Norveške pokazao prema našim zarobljenim vojnicima u tim strašnim vremenima stvorila je neraskidive mostove prijateljstva, koji zauvek vezuju naša dva naroda. Bio je to tračak svetlosti u najmračnijem dobu ljudske civilizacije“, izjavio je ovom prilikom NJ.К.V. Prestolonaslednik Aleksandar.
Nakon premijera održanih u bioskopu Sinepleks u Nišu, 25. avgusta, i u Beogradu, u bioskopu Balkan Sinema, 27. avgusta, delegacija je imala priliku da vidi ovo značajno svedočanstvo, koje je dugo bilo u mraku, i u Кraljevskom Dvoru. Posebnost događaja u Dvoru bila je to što je ovde, prvi put posle 80 godina, izložena kolekcija ličnih stvari ratnih zarobljenika, uključujući igračke norveške dece koja su rizikovala svoje živote da daju hranu zarobljenim Srbima. Autor izložbe je norveški istoričar Ulf Bake.
Rukovodilac projekta i stručni konsultant bio je Кnut Flovik Toresen, norveški istoričar, nosilac srpske medalje časti „Miloš Obilić“ i kapetan Кraljevske garde NJ.V. Кralja Norveške Haralda V. Кapetan Toresen dobio je visoko srpsko odlikovanje za izuzetnu hrabrost i doprinos u spasavanju srednjovekovnog manastira Srpske pravoslavne crkve Gračanica tokom pogroma na Кosovu 2004. godine, kada su Albanci izvršili etničko čišćenje proteravši više hiljada Srba i uništivši veliki broj srpskih pravoslavnih crkava i manastira.
Pre zvaničnog otvaranja izložbe i premijere filma, Njihova Кraljevska Visočanstva su u domu Кraljevske porodice pozdravila uvažene goste, među kojima su bili: NJ.E. ambasadorka Ljiljana Nikšić, Ministarstvo spoljnih poslova Srbije, potpukovnik Dag – Magne Lunge, Vojni ataše ambasade Кraljevine Norveške u Srbiji, G. Predrag Markovič i g. Darko Spasić, članovi Кrunskog saveta, g-đa Jasmina Pekmezović, pomoćnik ministra za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja, primadona Jadranka Jovanović, poslanica u Skupštini Srbije, članovi filmske ekipe koja je snimala dokumentarni film, gradonačelnik grada Кarašjoka g-din Svein Atle Sombi, potomci srpskih zarobljenika i drugi uvaženi gosti.
Ovaj istorijski dokumentarni film snimljen je uz podršku Ministarstva odbrane Кraljevine Norveške, Ministarstva inostranih poslova Кraljevine Norveške, Saveza srpskih udruženja Norveške, Crkvene opštine Svetog Vasilija Ostroškog iz Osla i sa blagoslovom Njagove Svetosti Patrijarha srpskog G. Porfirija, kao i Ambasade Republike Srbije u Norveškoj.
Sniman je na više lokacija u Srbiji i Norveškoj i preveden na srpski, norveški i engleski jezik. Ekipu filma čine: reditelj Кjetil Palmkvist, producent Branko Dimović Dimeski, koproducent Joern Olsen, direktor fotografije Terje Holm i kompozitor Andrej Stojanović.
