Srpski visokoletač vrsta je sportskog goluba iz rase visokoletača za čije se poreklo smatra da datira još iz Vavilona. Oko 2000 g. pre Hrista, u toku velike seobe naroda, mnoga plemena su napustila Vavilon i naselila centralni Balkan. Sa sobom su doneli kulturu i religiju, a u okviru nje i vavilonsku svetu pticu- goluba.
Vekovima selekcioniran da “dotakne nebo” i donese poruke bogova, ovaj golub se još tada odlikovao visokim kružnim letom. Rimljani će sve ove narode nazvati Ilirima, a njihovog svetog goluba Columbia Illyrica. Razvojem hrišćanstva ilirska svetilišta postaju hrišćanske crkve, a ilirski sveti golub shodno hrišćanskim učenjima u Srbiji dobija ime “Arhangel”.
Iz tog vremena postoje zapisi da je odgajan na dvorovima plemića, po manastirima i crkvama, ali i po gradovima i selima. Jedan dokument iz 1349. god pominje golubove, božje arhangele na imanjima Pećke Patrijaršije. Žena kralja Uroša I, Jelena Anžujska (13. vek) na dvoru odgaja ove golubove, a svoju zadužbinu oslikava desetinama prelepih ćubastih golubova (Gradac, Brnjci).
U vreme turskog ropstva Srbi i dalje odgajaju svoje “ćubaste” arhangele koje prema zapisima Turci zovu feslije, tj. kapasti. Za razliku od njih, donete turske rase su te-fesi ili bez ćube, uglavnom prevrtači – tanjiraši. Srednjovekovni sveštenici gajili su golubove kao pismonoše, te je ilirski golub bio držan u srpskim manastirima. Imućniji Turci koji su vremenu Otomanskog carstva (16—18.vek) u Srbiji držali ove golubove, nabavljali su ih iz istog izvora, tj. od srpskih monaha. Na prostorima od Ugarske do Kosova i Metohije i od Niša do Smiljana (Dalmacija), zadržaće se isključivo srpski ćubasti golub koji se odlikuje kružnim, mirnim i visokim letom, dok će u Bosni i Makedoniji nadvladati turske rase dunek, masarka i izmirac.
U to vreme, zbog izolovanosti, razvijaju se sojevi srpskog visokoletača među kojima će se posebno oblikovati i utemeljiti beogradski, niški, smederevski, kruševački… U toku velikih seoba Srba ovaj golub će naseliti i sva područja koja naseljava srpski živalj. Tako će stići do Budima i Pešte, Slavonije, Like, Dalmacije. Sve današnje rase ćubastih visokoletača od Budimpešte do Kotora i od Zaječara do Istre, potiču od starog srpskog ili tačnije ilirskog goluba.
Posebno u Vojvodini, srpski golub će doživeti procvat. Od grada do grada, od sela do sela, srpske porodice će vekovima odgajati donete srpske ćubaste visokoletače. Beogradski pašaluk, a posebno grad Beograd, očuvaće možda najznačajniji i najjači soj srpskog visokoletača. Po oslobođenju od Turaka, Kneževina Srbija doživljava procvat, pa se i srpski visokoletač mešanjem sojeva ističe svojim kružnim, visokim, ali i izuzetno dugim letom.
Prema zapisima iz istorije ove rase, već tada imamo jata koja lete u visinama svetlucavih tačaka po 7, 8 pa i više sati. Taj deo istorije ovog goluba je dokumentovan obimnom istorijskom građom i zapisima. Već 1905. godine u Beogradu se osniva I beogradsko društvo viđenih golubara, u kafani Miće Miljkovića. Godine 1910. godine starom društvu pristupaju svi beogradski golubari i osniva se novo, veliko I beogradsko društvo golubara. Posle I svetskog rata obnavlja se I društvo 1922. godine, 1924. god. formira se II društvo, a 1928. godine i III društvo. Iz tog perioda treba pomenuti vrsne odgajivače: Milana Stanisavljevića “Tišlera”, Mirka Njemeca, Đenerala Barjaktarevića, Jovana Markovića, Branu Todorovića profesora, Žiku Kapunca, Karlo Smita, Milana Bandista, Mitu Užara, Kolaković trgovca, Đoku Đorđevića kasacionog sudiju, Tucakovića upravnika grada Beograda, Karla Fospihala, Mihajla Stankovića pukovnika, Iliju Batića, Spasu Petrovića, Đenerala Jankovića, Miću Miljkovića kafedžiju…
Pred II svetski rat Beograd je daleko najjači golubarski centar u kraljevini Jugoslaviji. Prema proceni čika Joce Naumovića u Beogradu je tada bilo 4 društva i preko 600 članova odgajivača. Javljaju se “nove snage”, mlađi golubari čija jata znaju da “paraju oblake” od jutra do zaranaka. Među njima se ističu sojevi Andre Bihela, Slavka Vasiljevića, Laze Dimitrijevića, Jovana Naumovića, Mihajla Todorovića, Petra Miljkovića…
Posle II svetskog rata golubarstvo je izuzetno popularan hobi. Počinju takmičenja između krajeva Dorćol, Čubura, Zvezdara, Voždovac, Dušanovac, Senjak… Godine 1951. godine obnavlja se i beogradsko društvo golubara na Čuburi u zgradi društva u Čuburskoj broj 3. Iz ovog društva će do 1965. godine iznići na desetine novih društava, te će se formirati Savez Beograda, a nešto kasnije i Savez Srbije odgajivača golubova srpskih visokoletača. Rasa će se standardizovati, izradiće se pravilnici i niz akcija će ovu rasu dovesti do vrhunca. Danas u Srbiji ima više od 600 udruženja odgajivača, a godišnje se izvede preko 150.000 mladih golubova ove rase.
Od 1. maja do 30. septembra svake godine održava se čitav niz takmičenja, od društvenih do saveznih. Pobednička jata kružno dosežu “durbinske visine” i tamo lete i više od 12 časova. Temelji današnjih srpskih visokoletača su sojevi starih odgajivača, pre svih Milana Stanisavljevića Tišlera, Andre Bihela, Slavka Vasiljevića, Laze Dimitrijevića, Slavoljuba Miladinovića i Mihajla Todorovića. Odgajivači ove rase se i danas drže vavilonske maksime da ovaj golub mora kružeći da dotakne nebo i što duže boravi sa bogom, te uveče donese njegove poruke, pod budnim okom odgajivača i komisije.
Odlike srpskog visokoletača:
Visok i dug let (do visine od 1500 m)
Kružni let (leti u krugovima prečnika od 50 do 200 m)
Grupni let (u jatima od 5 do 14 ptica)
Boje: Javljaju se jednobojni primerci kao i primerci u mnoštvu kombinacija boja i šara. Ima ga u svim bojama, od osnovne koja liči na odomaćenog divljeg goluba (Columba livia domestica), do riđe, bele ili crne.
Bez obzira na obojenost, ovaj golub na potiljku ima specifičnu krestu od perja (golubari kažu i “kapa” ili “ćuba”).
Golubari ih razlikuju po oblicima i bojama, svaka boja i oblik imaju jedinstven naziv, na primer: bradati, lisast, Mavijan, Silber (srebrnast), Šimler, belorep, belobrad, duž, šarenorep, šarenokrili, bakarasti, mutan itd. Ako golub ima crnu boju na špicevima krila onda je “Špicler”, a ako ima samo belu glavu i bela krila onda je “Čapar”. Tamno sjajni golub je “porcelan”. Ovi nazivi su različiti od mesta do mesta, u različitim krajevima i regijama.
Same rase takođe imaju svoje tradicionalne nazive. Starije rase su “Arapi”, a rase novijeg kova nose u imenu kombinaciju tovnog mesta i boje. Tako imamo Apatinskog plavo-srcastog, Novosadskog plavog i sl.
Uobičajeni su specifični nazivi boja i kombinacija boja, koji potiču još iz turskog doba. Pošto je golub i genetski poreklom sa istoka, tako su i neka imena u upotrebi poreklom iz turskog jezika (Tekir, Darcin, Karapal, itd.).
Izvor: Jovan Martinović Martin, Vikipedija, opanak.net
