Ikonoborački period nastupio je 726. godine kada je car Lav III Isavrijanac izdao prvi zakon protiv ikona i naredio da se ukloni slika Hrista, koja je stajala iznad vrata Carske palate. Međutim, ovo nije bio prvi put da se ovakva ideja javi s ozbirom da su prve ikone naslikane u 3. veku, a već tada su nailazile na svoje protivnike.
Ikonoborstvo je zastupala mala grupa vizantijskih vladara, ali oni nisu zabranjivali umetničko prikazivanje ljudskih likova uopšte, već samo one predstave religijskog karaktera, pa su se tako na novčićima i dalje zadržali likovi tadašnjih imperatora.
Pitanje ikona za sobom je donelo velike pometnje i razdore u vizantijskom društvu. Vladari, ikonoklasti, pokušali su na svaki način da spreče izradu ikona i njihovu upotrebu u religijskoj praksi. Ipak, ikone su bile toliko voljene u narodu i crkvi tako da je na 7. Vaseljenskom saboru u Nikeji konačno stavljena tačka na ovaj mračan period.
Politički razlozi ikonoborstva
Poznato je da ikonoborstvo nije osmovekovna pojava već se javlja zajedno sa nastankom prvih ikona. Arheološka istraživanja su pronašla ikone iz trećeg veka oslikane scenama iz Jevanđelja. Početkom 4. veka se javljaju prvi ikonoborci poput Evsevija Kesarijskog koji je odbio želju imperatorove sestre Konstancije da joj nabavi ikonu Hrista jer je smatrao da Božanska priroda nije izobraziva.
Međutim, zbog čega ikonoborstvo uzima baš ovakvu formu u 7. veku postoji više faktora koji mogu da ponude odgovor.
Među prvim faktorima bio je prodor islama. Pre svega u pograničnim delovima sa Arabljanima vladao je drugačiji mentalitet i pogled na svet u kome čovek nije bio naviknut na helenističko poimanje vere gde su ikone imale jasno mesto i ulogu. Zbog toga je ovim narodima ikonoborstvo delovalo primamljivije, a sam islam duhovniji. Mnogi smatraju da su vladari, ikonoborci, ustvari želeli da se dodvore islamu, pa su im tako zaštitnici ikona dali pogrdan naziv ”saracenski mudrijaši”.
Prema ruskom istoričaru crkve Antonu Kartašovu ikonoborstvo nije bilo samo pitanje teološke prirode već je ukazivalo na novu struju mišljenja koja je bila u sukobu sa hrišćanskim idealima. Tako je borba protiv ikona postala borba protiv monaha i crkve. Stoga je već u 8. veku mogao da se nasluti duh racionalističkog vremena u politici ovih vizantijskih vladara. Izgleda kao da je država pokušavala da se sekularizuje, a to nam pokazuje novac više uložen u državu i politiku, a manje u verski život Vizantije.
Pored mnogobrojnih reformi koje su sprovodili vladari, ikonoborci, oni su takođe želeli i da promene način život koji je važio za tadašnje vladare. Na taj način su odbacili svaki oblik asketizma, te su se okrenuli raskošima i luksuzima svetovnog života. Da nisu želeli nikakvu vezu sa crkvom, govori i činjenica da je reč sveti bila izbačena iz vladarske titule.
Crkvena umetnost
Iako su hrišćanske slike bile zabranjene, crkve su se i dalje ukrašavale samo što su se motivi promenili. Tako su razne biljke, drveće, povrtnjaci i veliki kavezi sa pticama zamenili freske sa likovima svetitelja.
Zatim su mogle da se vide scene iz lova i ribolova, ali one nisu bile novina jer su se javljale i u nekim ranohrišćanskim hramovima.
Sva umetnost hrišćanskog karaktera bila je uništena, te zamenjena najčešće pastoralnim temama ili motivima iz s
vakodnevnog života. Primer takve transformacije naveo je Andre Grabar, istoričar vizantijske umetnosti, jedno javno zdanje čije su slike sabora zamenjene trkom konja na hipodromu.
S druge strane, sve statue i slike bile su razbijene ili spaljene. A. Kartašov navodi primer u kome je jedan vojnik bacio kamen na statuu Bogorodice i slomio joj nogu. Sutradan taj isti vojnik je u borbi sa Arabljanima bio ubijen kamenicom. Narod je ovaj događaj shvatio kao znak od Boga, a ikone su počeli još više da poštuju što je izazvalo dodatne pobune protiv novog zakona.
Kada su u pitanju vladari i njihove palate, jasno je da su se izgubila sva hrišćanska obeležja. Tako je poslednji ikonoklastički car Teofil obožavao raskoš te je podizao velelepna zdanja bogato ukrašena zlatom, a svedoci tog vremena su tvrdili da je bio zaslepljen bogatstvom prebivališta abasidskih kalifa u Bagdadu i da je hteo da ih nadmaši u tome kako bi demonstrirao svoju političku moć. Ipak, bez obzira na to koji je povod bio za podizanje takvih palata, hrišćanski duh je se izgubio, a učenje Jevanđelja kao da je na tren zaboravljeno.
