Na poziv Srpske književne zadruge građanstvo je sakupilo priloge za spomenik Vuku Karadžiću koji je izradio vajar Đorđe Jovanović. Zatim je na inicijativu profesora Aleksandra Belića, predsednika Srpske kraljevske akademije, obrazovan Odbor za proslavu dana Vukovog rođenja, u koji su ušli predstavnici naučnih i kulturnih ustanova i udruženja, kao i Opština Beograd koja je za delegata odredila predsednika Kulturnog odbora Milana Kostića.
S obzirom da se nije znalo gde će se postaviti statua, Odbor za Vukovu proslavu obratio se gradonačelniku Vladi Iliću s molbom da Gradsko poglavarstvo odredi mesto gde bi se podigao spomenik.
Gradonačelnik je posao poverio komisiji koja se sastala sa Aleksandrom Belićem i predstavnicima SKZ, Pavlom Popovićem i Vladimirom Ćorovićem. Tako je na sednici 5. jula 1937. doneta odluka da je spomenik najbolje postaviti na uglu Ulice kralja Aleksandra i Geteove, u današnjem parku Ćirila i Metodija.
Sve se odvijalo po planu, pa je Vlada Ilić uputio proglas Beograđanima o detaljima proslave koja se obelažavala 6, 7. i 8. novembra 1937. godine:
„Beograđani! Ove godine, na Mitrovdan, navršuje se 150 godina od rođenja neumrlog reformatora naše književnosti i oca naše narodne kulture Vuka Stef. Karadžića. Njegov rad ne pripada samo njegovoj užoj postojbini nego i celom našem narodu od Triglava do Balkana i od Subotice do Dubrovnika.
Beograd, prestonica Jugoslavije, u kome danas žive građani sa svih strana naše velike otadžbine, ponosi se što mu je pala velika čast da se u njemu, kao središtu cele zemlje, proslavlja uspomena Vukova i što se u njegovoj sredini, na jednom od najlešpih gradskih mesta, podiže prvi spomenik velikome Vuku.
Beograđani! Vi ste uvek pokazivali svoju kulturnu svest, svoje rodoljublje i poštovanje uspomene na one naše velikane koji su radili na stvaranju naše nacionalne kulture. Uveren da ćete i u proslavi sto pedesete godišnjice Vukova rođenja uzeti dostojno učešće, pozivam vas da prisustvujete otkrivanju spomenika, koji je Srpska književna zadruga podigla prilozima našega naroda, uz učešće Beogradske opštine, u Studentskom parku, u Ulici kralja Aleksandra. Otkrivanje će biti u nedelju, 7. novembra, u 11.30 časova pre podne.
Beograđani! Posvedočite svoje poštovanje i zahvalnost besmrtnome Vuku i na taj način što ćete toga dana okititi svoje domove državnim zastavama.“
Održana je i svečana sednica Gradskog veća 6. novembra 1937. godine na kojoj su prisustvovali, između ostalih, i tadašnji ministar prosvete Dimitrije Magarašević, predsednik Kraljevske akademije nauka Aleksandar Belić, predsednik Srpske književne zadruge Pavle Popović…
– Mi se danas možemo ponositi i biti gordi, što je iz sredine našeg naroda ponikao jedan veliki njegov sin, jedan veliki čovek, koji je za sva vremena zadužio svoj rod, i omogućio mu da se popne do velikih visina i slave. Srbija je oslobođena iz ropstva. Slobodne su postale i ostale pokrajine u kojima žive Južni Sloveni, i mi danas, slaveći uspomenu na Vuka Karadžića, slavimo u stvari najvećeg borca i preteču oslobođenog Srpstva i Jugoslovenstva. Prestonica će sutra dobiti dostojan spomenik, koji će likom Vuka Karadžića krasiti park u Univerzitetskom kraju Beograda – rekao je tim povodom gradonačeknik Beograda Vlada Ilić.
Drugog dana proslave održana je služba Vuku Karadžiću u Crkvi Svetog Aleksandra Nevskog, posle čega je izvršeno otkrivanje Vukovog spomenika. Među brojnim narodom bio je sam kulturni i prosvetni vrh Kraljevine Jugoslavije, a verski obred obavili su crkveni predstavnici pravoslavaca i katolika.
– Srpski narod podigao je spomenik Vuku. Imao je i zašto. Naš narod ima sinova kojima se može ponositi. U njemu se rađalo ljudi izuzetnih sposobnosti ili visokih darova uopšte koji su u pojedinim oblastima – u pesništvu, u nauci, umetnosti, državništvu, ratništvu, crkvi – dopirali do vrlo visokog stepena, znatno unapredili svoju nauku i oblast i ostavili vidna traga u njoj. Svi su ti ljudi zaslužni, svaki za svoj uži krug, i oni će u njemu naći priznanje i blagodarnost. Ali ima ljudi koji zaduže ne samo svoj uži krug nego ceo narod, koji steku priznanja ne samo prosvećenih nego opšte; takva su srećna vremena u kojima se oni rode da dela njihova imaju opštu važnost za celinu narodnu. Vuk je jedan od tih veoma retkih ljudi – rekao je, između ostalog, Pavle Popović, predsednik Srpske književne zadruge na otkrivanju spomenika.
Posle govora on je spustio trobojku oko Vukova spomenika, a na visokom postolju od mramora pokazao se natpis: „Vuku — srpski narod“.
Pred Vukov spomenik položeno je sedam venaca – Srpske Kraljevske akademije nauka, Matice srpske iz Novog Sada, Državne štamparije, Saveza srpskih zemljoradničkih zadruga, Saveza Sokola, Kola srpskih sestara i venac Podrinja i Jadra.
* Delovi teksta su preuzeti iz monografije o Vladi Iliću „Prvi moderni gradonačelnik Beograda” autora Saše Stankovića koja se nalazi u prodaji u beogradskoj knjižari „Akademija“.
Izvor: dnevno.rs
